De kat (ook wel huiskat, Felis sylvestris catus) is een van de oudste huisdieren van de mens. Er is bewijs dat de Egyptenaren al in 2000 v. Chr. de kat als huisdier hadden. Omdat katten goede jagers waren, werden ze gedomesticeerd om de graanvoorraden van de mens tegen knaagdieren als ratten en muizen te beschermen. Tegenwoordig worden ze vooral als gezelschapsdier gehouden. De kat behoort tot de familie der katachtigen (Felidae).

Geschiedenis
Zelfs Kardinaal de Richelieu zou katjes hebben gehad

De oudste vondst van een gedomesticeerde kat is in een Neolitisch graf in de buurt van Shillourokambos in Cyprus van circa 9500 jaar geleden.

De kat bekleedt al zeer lang een belangrijke plaats, bijvoorbeeld in de Germaanse mythologie. Freya, de godin van de vruchtbaarheid, de liefde en de schoonheid, liet zich door de wolken rijden op een wagen die werd getrokken door wilde katten.

Bij de Egyptenaren was de kat het symbool van de vruchtbaarheid in de vorm van de kattengodin Bastet (soms: Bubastet). De kat stond in hoog aanzien en mensen die een kat doodden of mishandelden werden zwaar gestraft. Katten werden bij de Egyptenaren gemummificeerd en bijgezet.

Voor de Romeinen waren katten eveneens zeer belangrijk, en zij werden beschouwd als beschermer van hun bezit.

In Azië was de kat al vroeg bekend, vooral in China, Japan en Siam. Ze werden als tempeldieren gebruikt.

In Griekse huizen werden in de oudheid hermelijnen gehouden die de functie van de huiskat vervulden; tot in de negende eeuw van onze jaartelling waren katten niet algemeen verspreid.

Bij de christenen waren katten in de late middeleeuwen niet geliefd, waarschijnlijk omdat ze door hun nachtelijke “concerten” vaak geïdentificeerd werden met de “machten van de duisternis”. In de 14e eeuw werden katten, omdat ze in verband werden gebracht met hekserij, in groten getale verbrand en doodgeknuppeld. Ook dienden katten als offer voor de boze geesten, of ze werden levend begraven. Gevolg van deze slachtpartijen was een explosie van het aantal ratten, waardoor waarschijnlijk het optreden van pestepidemieën werd bevorderd.

Bijgeloof
In tal van streken van Europa en Amerika is men er ook nu nog heilig van overtuigd dat het ongeluk over je afroept, wanneer een zwarte kat je pad kruist en van je wegloopt. Daarnaast zijn er nog andere vormen van bijgeloof die minder bekend zijn. Een kat die te dicht bij onze mond komt, zou de adem uit ons lichaam kunnen wegslorpen. Een kat die sterft in je huis of meeverhuist, zou ongeluk brengen. In Engeland brengt een zwarte kat juist geluk, en een witte kat ongeluk. Een kat die zich over de neus aait is een voorbode van aangenaam bezoek. In China is een zwarte kat ook een teken van ongeluk. Daar wordt de zwarte kat echter beschouwd als een waarschuwing, zodat men daarna extra goed op zijn hoede kan zijn.

Anatomie en gedrag
Een kat zal de mens alleen vertrouwen schenken wanneer hij in zijn vroege jeugd mensen leerde kennen. Foto: God de kater op schoot.

Net als alle andere carnivoren (vleeseters) zijn katten toegerust om op prooien te jagen en ze te verslinden. Katten hebben een rond hoofd, korte snuit, grote ogen, gevoelige snorharen bij de mond en scherpe omhoog staande oren. Ze hebben korte, brede kaken. Ze hebben sterke kiezen en scherpe snijtanden. Hun tong is bedekt met een laag ruwe papillen die goed van pas komt bij de persoonlijke verzorging.

Katten hebben vijf tenen aan beide voorvoeten en vier tenen aan de achterste voeten. De eerste teen bevindt zich wat hoger op de voorpoot dan de andere vier tenen; de eerste teen raakt tijdens het lopen de grond niet aan, maar wordt wel gebruikt bij de verzorging en bij het grijpen van een prooi. Aan de uiteinden van de tenen bevinden zich sterke, scherpe, gebogen klauwen. De nagels kunnen worden ingetrokken. Dit mechanisme is een onderscheidend kenmerk van de kattenfamilie Felidae.

De snorharen hebben een functie bij het instinctief doorbijten van de ruggegraat van de prooi. Katten zien op korte afstand niet scherp en vertrouwen op hun uiterst gevoelige snorharen en de lange haren boven de ogen wanneer zij een prooi hanteren. Katten zonder snorharen kunnen de “coupe de grâce” ( het doden van de prooi) moeilijk uitvoeren.

Een kat heeft een lange staart die hij gebruikt om in evenwicht te blijven. Het bewegingsstelsel is extreem soepel, waardoor katten erg lenig zijn. Katten kunnen zich bij een val zo keren dat ze op de poten terecht komen. De meeste katten hebben een goed gezichtsvermogen en kunnen goed in schemerig licht zien. Hun vermogen om kleuren te onderscheiden is daarentegen zwak. Katten kunnen uitstekend horen en zijn in staat frequenties tot 40.000 Hz of hoger waar te nemen. Ter vergelijking: een gemiddeld mens hoort frequenties tot 20.000 Hz. Het reukvermogen van katten is niet zo goed ontwikkeld als dat van honden.

Katten zijn erg beweeglijk: ze kunnen snel korte afstanden afleggen en het zijn goede klimmers. In tegenstelling tot honden hebben katten een beperkt uithoudingsvermogen. Katten houden meestal niet van water, maar ze kunnen wel zwemmen. Katten jagen op hun prooi door ze geruisloos te besluipen. Als de kat dicht genoeg genaderd is, bespringt hij de prooi en vangt hij het dier met zijn scherpe tanden en klauwen. De neiging om langdurig met de gewonde prooi te spelen wordt bij alle katachtigen, maar vooral bij de huiskat waargenomen.

Naast het jagen kunnen katten ook erg luieren. Ze houden ervan om lekker in de zon te zitten of op een warme ondergrond te gaan slapen. Net als leeuwen en tijgers likken ze zichzelf schoon met hun tong; vaak doen ze dit voor of na het slapen gaan. Een leeuw slaapt tot 20 uur per dag. Een huiskat zal, omdat hij niet hoeft te jagen, het grootste deel van de dag slapend doorbrengen. De instinctieve verzorging van de vacht met tanden, speeksel met enzymen en vet uit een klier boven de staart vergt ongeveer twee uur per dag.

Katten zijn solitaire dieren, net als de andere katachtigen (met uitzondering van de leeuw, die in groepen leeft). Het is wel mogelijk meerdere katten als huisdier te houden.

Een jong katje wordt een kitten genoemd. In de jeugd van de kat is er een korte periode, tussen de 12e en 45e dag, waarin katten open staan voor indrukken en lessen. Deze inprentingsperiode is cruciaal voor het gedrag van de volwassen kat. Heeft de kat in deze tijd geen mensen gekend, dan zal hij ook nooit werkelijk tam worden.

De moeder zal de jongen instinctief zo nu en dan naar een andere plek (katten bouwen geen nest) brengen. Daarbij worden de jongen aan het nekvel gedragen. Een ook bij volwassen katten aanwezige reflex zorgt ervoor dat de dieren dan verlamd zijn.

Lapjeskatten kunnen vrijwel alleen vrouwelijk zijn. De tekening is genetisch bepaald. Door een genetische afwijking komt er soms een lapjeskater voor, maar die is meestal onvruchtbaar.

Rassen
Er zijn verschillende rassen van over de hele wereld, somige zijn gefokt door de mens vanwegen hun uiterlijk, vacht of kleur.Ook zijn er rassen die vanzelf zelf zijn ontstaan door de omstandigheden waar in de kat zich bevind.Deze rassen worden Natuurrassen genoemd en zijn ontstaan zonder inmenging van de mens. Nog steeds zijn er rassen die nog ontdekt moeten worden door de mens, zo wordt er door rijzigers die op Java (Indonesië) zijn geweest verteld dat er slank gebouwde katten in de binnen landen rondlopen met een opvallende verkorte staart. Raskatten worden speciaal gefokt op grootte, kleur, karakter enz die behoren bij dat ras. Alle kenmerken waar aan een ras moet voldoen staan geregistreerd, en moeten dan ook door een fokker in de gaten worden gehouden om een goede raskat te fokken. Deze rassen worden gefokt in een cattery. Zie verder: lijst van kattenrassen

Trivia
Op 6 april 2006 stortten de Nederlandse media zich kort maar grootschalig op het ‘nieuws’ dat de kat Dikke Muis van kunstenaarsechtpaar Ruurd en Yvonne Hallema uit Borne die dag zijn 27ste verjaardag vierde. Gezien de gebruikelijke maximale leeftijd van 15 tot 20 jaar mag dat zeker als uitzonderlijk bestempeld worden, maar de claim dat Dikke Muis daarmee de oudste kater van Nederland zou zijn werd in sommige weblogs meteen weerlegd met meldingen van oudere katten (tot 29 jaar)